წმინდა იოანე ოქროპირი  ყველაზე გამოჩენილ  და ნიჭიერ  მამათაგანია, იგი დაიბადა 347 წელს ანტიოქიაში.  საფუძვლიანი განათლება მიიღო ანტიოქიის  ღვთისმეტყველების სკოლაში, რიტორიკაში დახელოვნდა ლიბიანუსის სკოლაში.   ახალგაზრდობიდან თავი მიუძღვნა განდეგილობას. 381 წელს იოანე ეკურთხა დიაკვნად წმინდა მელიტიუს ანტიოქიელის მიერ, რომელიც იმ დროს არ იყო ზიარებაში ალექსანდრიასთან და რომთან.  შემდგომ იგი ეკურთხა მღვდლად 386 წელს ევაგრეს პაულინიუსის მემკვიდრის მიერ, თითქოს იმისთვის იყო გაჩენილი, რომ შეეერთებინა ალექსანდრიისა და რომის საპატრიარქოები ანტიოქიასთან, რამაც განაპირობა პირველად 70 წლის განმავლობაში ამ სამი საპატრიარქოს გაერთიანება. ანტიოქიაში 12 წლის განმავლობაში (386-397) მან სახელი გაითქვა თავისი მჭევრმეტყველური ქადაგებებით, ოქროს ეკლესიაში, რომელიც იყო ანტიოქიის საკათედრო ტაძარი. მრევლს განსაკუთრებით მოსწონდა მისი ნიჭი ბიბლიის განმარტებებისა და მორალური სწავლების გადმოცემისას. ყველაზე ძვირფასი მისი ნაშრომებიდან არის “ქადაგებანი” სხვადასხვა თემებზე ბიბლიიდან. იგი თვითონ არ წერდა, მის ქადაგებებს მონაზვნები იწერდნენ. იგი ყოველთვის ხაზს უსვამდა მოწყალების გაცემასა და გაჭირვებულთა დახმარებას. წმინდა იოანე საჯაროდ ამხელდა სიმდიდრის მქონე ადამიანებს, ვინც არასწორად იყენებდა სიმდიდრეს მხოლოდ თავიანთი კეთილდღეობისათვის.
ეუდოკიამ, თეოფილუსმა და სხვა მისმა მტრებმა 403 წელს მოიწვიეს სინოდი, სადაც იოანე ოქროპირს ბრალად დაედო ორეგენეს სწავლების მიმართ მისი არაგულგრილი დამოკიდებულება, რამაც განაპირობა მისი გადაყენება და გაძევება. სწორედ ამ დღეს მოხდა მიწისძვრა და ხანძარი, ამიტომ იგი არ გადაასახლეს. მან იმავე სიმკაცრით განაგრძო სამეფო კარის კრიტიკა, რის გამოც 407 წელს იგი საბოლოოდ გადაასახლებენ ქალაქ კომანაში, 438 წელს წმინდანის ცხედარს დაასვენეს კონსტანტინოპოლის წმინდა მოციქულთა ტაძარში.

წმინდა  სააკი და ჰამაზასპი არწრუნიანთ თავადთა დინასტიის წარმომადგენლები არიან   და ვასპურაკანში მამასახლისობდნენ იმ დროს, როდესაც არაბთა სახალიფომ დაიწყო ქრისტიანთა სასტიკი დევნა.  785 წელს სომხეთში ახალი გამგებელი დაინიშნა, ვისაც თავადები ძმასთან - მერუჟანთან ერთად ეწვევიან.     გამგებელმა   აჯანყების ბრალდებით დააპატიმრა ისინი და   წამების მუქარით მოსთხოვა, რომ  უარი ეთქვათ  ბერძნებთან კავშირზე და ქრისტიანულ  აღმსარებლობაზე. წამებისაგან შეშინებულმა   მერუჟანმა  აღიარა ისლამი, მაგრამ  სახლში დაბრუნებისას, გზაზე, როგორც მოღალატეს, მას  თავი  მოჰკვეთა   დავით მამიკონიანმა. წმინდა ჰამაზასპი და წმინდა სააკი კი, ლოცვებით   და მორჩილად იტანდნენ წამებას, ქრისტეს სიყვარულით. ჯალათებმა 786 წელს თავი მოჰკვეთეს   უმცროს  ძმას - წმინდა სააკს, შემდეგ კი წმინდა ჰამაზასპს, მათი სხეულები კი დაწვეს.

გარდა  12 მოციქულისა, იესოს ჰყავდა  72 მოწაფე. უფალმა ისინი გაგზავნა, რომ სასიხარულო ამბავი ექადაგათ მთელს ქვეყანაში. სამწუხაროდ, სახარებაში არ არის  ნახსენები მოწაფეთა სახელები. სახარებებში სიტყვა „მოწაფე“გამოიყენება ზოგადად   ქრისტეს ყველა მიმდევრის მიმართ. იესო ქრისტემ  თავისი მოციქულები და მოწაფეები   "ვითარცა   მგელთა შორის კრავები“ ორ-ორი გაგზავნა ღვთიური სამეფოს საქადაგებლად, და უთხრა: „ვინც თქვენ მოგისმენთ, მეც მომისმენს; თქვენი უარმყოფელი მეც უარმყოფს. ჩემი უარმყოფელი უარყოფს ჩემს მომავლინებელს!“   (ლუკა: 10:16)  
მოციქულებსა და მოწაფეებს შორის განსხვავება არ არის, მათ იგივე ძალაუფლება და მისია აქვთ   (ლუკა 10:9, 9:1), მაგრამ ყველა მოწაფის სახელი, ბეთლემის წმინდა ყრმათა მსგავსად, მხოლოდ ღმერთისთვისაა ცნობილი.
სომხური სამოციქულო ეკლესია ქრისტეს მოწაფეების ხსენების დღეს აღნიშნავს ვარაგის წმინდა ჯვრის დღესასწაულის მომდევნო შაბათ დღეს.

წმინდა ფოკა იყო ეპისკოპოსი შავი ზღვის ქალაქ სინოპისა, ის ცხოვრობდა ქალაქ პაფლაგონიაში, დაკავებული იყო   მებაღეობით.   მისი სახლის კარი ყოველთვის  ღია იყო უცხო ტომის, უცნობთა, ღარიბთა და მონატრებულთა წინაშე.     ადრეული ასაკიდან მიიღო მან ღვთის მადლი და უამრავი სასწაული ჩაიდინა. წმინდანთა შესახებ ისტორიული წყაროების თანახმად, იგი დევნიდა ეშმაკებს, მკურნალობდა უსინათლოებს, თავის  ქონებას ღარიბებს უნაწილებდა. ეპისკოპოსთა შორის მას ადადანაშაულებდნენ   ქრისტიანობისათვის,  იმპერატორ ტრაიანეს ჯარისკაცებმა ბრძანება მიიღეს, სადაც კი შეხვდებოდნენ, იქვე მოეკვლათ იგი.
წმინდა ფოკამ მის სახლში ჯარისკაცები მიიღო, გაუმასპინძლდა, შემდეგ   განაცხადა, რომ თვითონ არის ის პირი, ვისაც ეძებენ.   მიუხედავად იმისა, რომ ჯარისკაცები კმაყოფილები იყვნენ მისი  სტუმართმოყვარეობით,  არაერთხელ მოუწოდეს მას უარი ეთქვა  თავის  რწმენაზე, ფოკამ მაინც არ უღალატა ქრისტეს სარწმუნოებას, რისთვისაც   აწამეს 117 წელს.
წმინდა ერანოსი (ლიონის ირენოს ეპისკოპოსი)   დაიბადა ეგეოსის რაიონში, პოლიკარპე ზმიურნიელ კათოლიკოსის   მოწაფე იყო.   განათლება მიიღო  რომში, იგი ხელდასხმულ იქნა პრესვიტორად.  117 წელს   გახდა ლიონის ეპისკოპოსი. წმინდა ერანოსი  დასავლეთის პირველი დიდი თეოლოგია, ვისაც ეკლესიის მამები მიაჩნდა   მოციქულ  მამათა საქმეების გამგრძელებლად. სეპტიმოს სევეროსის დროს მან მსაჯულებთან გაბედა   ქრისტეს    აღიარება, რისთვისაც იგი   202 წელს აწამეს.

ღირსი ქალწულმოწამე   თეკლე   (პირველი საუკუნე) რომის მახლობლად მდებარე მონასტერში ცხოვრობდა. 18 წლის ასაკში მოისმინა პავლე მოციქულის ქადაგება და მოიქცა. მან გადაწყვიტა გაუთხოვარი დარჩენილიყო და ქრისტიანობის ქადაგებით გაეტარებინა სიცოცხლე. ქალწულის დედა  ქალიშვილის გადაწყვეტილებაზე განრისხდა და მისი დაწვა დააპირა, წვიმამ ხელი შეუშალა, ცეცხლი არ გაჩაღდა,     მაშინ იგი მხეცებს  მიუგდეს დასაგლეჯად, მაგრამ მხეცებმა მას ზიანი არ მიაყენეს.     კილიკიის ქალაქ სელევკიის მახლობლად მონასტერში   განცალკევდა და ცხოვრება მიუძღვნა სახარების ქადაგებას, ავადმყოფების მოვლას, იცოცხლა 90 წელი.  
წმინდა ვარვარა (დაახლოებით 306) წამებულ იქნა  იმპერატორ მაქსიმიანეს დროს,  ფინიკიის ქალაქ ილიოპოლისში.   მან მოისმინა თავისი მშობლიური   ქალაქის  ქრისტიანთა ქადაგება  და იქაც  მოინათლა. მან  თავიანთი სახლის გარემონტებისას გასცა განკარგულება, რომ   ერთი ფანაჯარა ჯვრის ფორმით გაეკეთებინათ, რისთვისაც    წარმართულმა მამამ აწამა.  დიდი ხნის სახლში გამოკეტვის  შემდეგაც კი იგი ერთგული დარჩა თავისი რწმენისა, რისთვისაც სასამართლოს განაჩენით მას თავი მოკვეთეს.   ცოტა ხნის შემდეგ, მოსამართლეს და ქალიშვილი მამას მეხი დაეცათ და   სასტიკად დაიწვნენ.  
წმინდა პელაგეა ტარსელი († 290),   მდიდარი და კეთილშობილი ოჯახის შვილის იყო, იმპერატორ დიოკლეტიანეს თანამედროვე. იგი მოინათლა, თავისი    ძვირადღირებული ტანსაცმელი გაყიდა და ღარიბებს  და გაჭირვებულებს დაურიგა. მან უარი თქვა  იმპერატორ დიოკლეტიანეს  შვილობილზე გათხოვებაზე. როგორც ქრისტიანი იგი   იმპერიულ სასამართლოს მიაბარეს, აწამეს, მაგრამ უარი არ თქვა რწმენაზე და დაწვეს    ცხელ  ღუმელში.

St. Pandaleon (Pantaleon) the Physician and St. Yermoghayos (Hermolaus) the Priest are from Nikomedia. They have lived during the reign of the King Maximianos. After the death of his Christian mother Pandaleon is brought up and educated by his heathen father. He devotes himself to medical practice and deserves the king’s positive attitude. By the will of God he meets the priest Yermoghayos and thanks to the priest is converted to Christianity. Priest Yermoghayos baptizes Pandaleon and he starts to struggle against sin, poverty and diseases. In 303 AD persecutions against Christians start. Physicians envying Pandaleon slander him before the king. Pandaleon is subjected to torments, but is miraculously saved. The king becomes aware that Pandaleon has converted to Christianity thanks to the priest Yermoghayos, and orders to behead first the priest mad then – Pandaleon.

Virgin St. Eupraxia (381-411) was born in a rich and pious family in Constantinople. When Eupraxia’s father passes away, together with his mother Eupraxia moves to Egypt. In Egypt Eupraxia and her mother often visit. the convents of Tebayid. Being impressed by the atmosphere of the convents and being supported by her mother, Eupraxia makes up a decision to take the veil. Soon after that the king invites her to the capital city with the goal to marry her a young nobleman. But Eupraxia asks the king to exempt her from earthly marriage. The king agrees and sets her free to continue on her monastic life. Leading ascetic life and always praying, virgin St. Eupraxia becomes known for the God-granted virtue to work wonders. She dies at the age of thirty and is buried in the monastery, nearby her mother.

წმინდა  მთარგმნელი ვარდაპეტების   დღესასწაული სომეხი ხალხის ერთ-ერთი ყველაზე სანუკვარი და საყვარელი ეროვნულ-საეკლესიო დღესასწაულია. მთარგმნელი ვარდაპეტების  ხსენებას სომეხთა სამოციქულო ეკლესია  წელიწადში ორჯერ აღნიშნავს.  პირველი   აღინიშნება სულთმოფენობის მეოთხე კვირა დღის მომდევნო ხუთშაბათს, მეორე - მოძრავია, და აღინიშნება    3 ოქტომბრიდან 7 ნოემბრამდე.
 "მთარგმნელის"  სახელწოდებით   ცნობილნი არიან წმინდა მესროპ მაშტოცისა და სააკ პართევის დაახლოებით ასი მოწაფე.  
თავდაპირველად, იყვნენ სპეციალური თარჯიმნები, რომლებიც  ღვთისმსახურების დროს წმინდა წიგნიდან ადგილებს ზეპირად თარგმნიდნენ სომხურად, მაგრამ ეს არ იყო საკმარისი, ეს  საკითხი აწუხებდა წმინდა მესროპ მაშტოცს. სომეხი კაცი მოკლებული იყო ბიბლიის  კითხვის, ჭეშმარიტებისა და ხსნის მოპოვების შესაძლებლობას.   იგი მუდმივად ფიქრობდა ბიბლიის სომხური ვერსიის შექმნაზე, რის განსახორციელებლად მიმართა სომეხთა კათოლიკოსს წმინდა სააკ პართევს და დიდ  მოწონებაც დაიმსახურა.  
როგორც აღმოჩნდა, კათოლიკოსსაც აწუხებდა აღნიშნული საკითხი. მათ გეგმებს იწონებს ასევე მეფე ვრამშაპუჰ არშაკუნი. მესროპ მაშტოცი მოწაფეებთან ერთად მიემგზავრება ედესასა და ამიდში.  ედესაში მოხდა უდიდესი სასწაული.  უფალმა შეისმინა მესროპ მაშტოცის ლოცვები და მას უჩვენა ასო-ნიშნები არა მშვენიერი ხილვის სახით, არა სიზმარში, არამედ ფხიზლად, სინამდვილეში. მესროპ მაშტოცი ნახა, რომ მარჯვენა ხელით წერს კედელზე  და ასოს მოხაზულობა ისეთია, როგორ ფორმასაც მას აძლევდა ხელი კედელზე, ასო-ნიშნების განსხვავებები  და სახელწოდებები ყალიბდებოდა მესროპის გონებაში. (მ.ხორენაცი, „სომხეთის ისტორია“)   იგი ღვთაებრივი ძალით ქმნის სომხურ ასოებს და სამოსატში ერთ ბერძენთან სახელად ჰროფანოსთან ერთად საბოლოოდ აფორმებს მათ. ასოების გამოგონების შემდეგ წმინდანები სააკი და   მესროპი იწყებენ ბიბლიის თარგმნას და ისე სრულყოფილად ასრულებენ ამას, რომ ბიბლიის სომხურ თარგმანს საუკუნეების შემდეგაც ეწოდება „ბიბლიების თარგმანთა დედოფალი“. ბიბლიიდან სომხურად ნათარგმნი  პირველი წინადადებაა  „არაკების“ წიგნის   პირველი წინანადადება:     «Ճանաչել զիմաստությիւն և զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ».  
მესროპი ბრუნდება სომხეთში. სააკ პართევისა და მესროპ მაშტოცის ძალისხმევით სომხეთში იხსნება სკოლები, სადაც ისწავლება სომხური დამწერლობა.

Pontiff St Grigoris was the elder son of the Catholicos Vrtanes. According to historian Pavstos Buzand, St. Grigoris was the Catholicos of the provinces Aghvank (Alans) and Virk. He has reconstructed and renovated all Churches and preached the Word of God to the people. He has preached Chris’s doctrine also in the mazkuts’ country. However mazkuts’ mode of life strongly varied from the Christian mode of life. That is why the mazkuts tie the saint to the tail of the horse and let out the horse to the Vaten field on the Caspian seashore, where the saint is martyred. According to the tradition Pontiff St Grigoris is buried in the Church of St. Grigoris in the village Amaras, of Artsakh. The relics of St. Grigoris have been discovered in 489 AD, during the reign of the Armenian King Vachagaan.

St. Tatoul and St. Varos (Barrus) were brothers. They were the disciples of St. Mesrob and St. Sahak. After the battle of Avarayr they go the mountains and live separately in the place called Vishapadzor. The hunters find out where Tatoul was living and he becomes very popular. People from everywhere come to the saint, ask for advice, listen to his words of consolation and, filled with peace, return to their places. Many people come and rally around the brothers and found a brotherhood. The brotherhood is named after their spiritual leader and is called the Brotherhood of St. Tatoul. One of the members of the brotherhood was Toumas (Thomas), whom St. Tatoul appoints as his successor and after that he is secluded. He passes away in very old age. St. Varos is leads ascetic life in the cave called Ditsmayr. In the future a monastery is built in that place in commemoration of his relics’ discovery.

St. Anton (Anthony) and St. Kronides (Chronides) were Greeks born in Caesaria. St. Gregory the Illuminator brings them to Armenia. In the Armenian reality they are the founders of monastic life. When St. Gregory the Illuminator destroys the idol of Gissaneh on the Innaknya hill, he builds the Church of St. Karapet in the same place. The two brothers start living in that Church. After leading ascetic life for forty years the brothers pass away in the second quarter of the fourth century.

The seven herbivorous (Vegetarian) hermits were the hermits who came to the Church of Glak or St. Karapet, of Taron in 584 AD, and settled to live on the hill called Promised, near the Innaknya monastery. And as they ate only plants, they were called herbivorous hermits. Their names were Policarpos, Theovnas, Simeon, Hovhannes, Epiphan, Dimarios and Narkesos.

The Persian King Khosrov declares war against Greeks and sends a part of his army to Taron region for robbery. Foreseeing the enemy’s upcoming attack, the monks hide the treasures in safe places in order to save them from the enemy. Then they leave the monastery. Only the seven herbivorous hermits don’t agree to leave the monastery. The Persian army attacks the monastery and the soldiers, not finding the treasures and disappointed, behead the hermits in 604 AD. Three days later some of the monks return and bury the martyrs’ remains near the tombs of St. Anton and St, Kronides.

According to the tradition Dionysius of Areopagus (Areopagite) is the disciple of the Apostle Peter. He is the first Bishop of the newly founded Church of Athens. He has converted to Christianity after listening to the sermon of the Apostle Peter He has witnessed the Assumption of St. Mary, the Holy Mother of God. He has preached the Word of God in Rome, Germany, Spain, Galia (France). He is considered to be the author of many theological works.

Timothy is one of the seventy-two disciples of Jesus Christ. He was born in the town Lystra. He has been one of the close disciples of the Apostle Peter, whom St. Peter in his Epistles calls “beloved son”. He has received Christian education thanks to his mother and grandmother. His father was heathen. After witnessing the healing of a lame from birth by the Apostle Peter Timothy believes in Jesus Christ and becomes the Apostle’s disciple. He is ordained as Bishop by the Apostle Peter to serve in Ephesus and heads the Church for 15 years. Two epistles of St. Peter are addressed to Timothy. He has been stoned during the feast dedicated to the heathen godess Diana, while trying to keep the heathens away from demonic amusements and to preach the Word of God. He has been martyred in 96-98 AD, in Ephesus.

Titus also is one of the seventy-two disciples of Jesus Christ. He was born in Crete, in a heathen family. Since youth he has studied the Greek philosophers trying to find out the truth. He has studied Hebrew for reading the books of the Old Testament. Listening to Christ and believing him Titus has become the disciple of Christ and has been the supporter of the Apostle Paul, who has ordained him as the Bishop of Crete. One of the epistles of St. Paul is addressed to Titus. He has been the defender and advocate of Apostle Paul and has preached the Word of God and has worked wonders.

Evangelist St. Mathew is one of the twenty apostles of the Lord. He is the author of the first Gospel. The name of Matthew is the Greek version of the Hebrew name meaning God-given. His Hebrew name has been Levi. In the past he has been a tax collector in Capernaum. Then obeying to God’s will he has sold his property, distributed the money to the poor and has become on the followers of Jesus Christ. He has preached the Word of God in Parthia and Palestine.

Evangelist St. Mark was the nephew of Barnabas. He was born in Jerusalem. He was named also John. It was the house of his mother – Mary that was the place of prayer for the apostles. It is supposed that it was the place where Our Lord Jesus Christ had the Last Supper and where the Church was founded during the Pentecost. He has been the interpreter of St Peter, as well as the friend of St. Paul and Barnabas. He is the author of the shortest Gospel. He has preached the Word of God in Egypt, where he has been martyred he is the founder of the Coptic Orthodox Church.

Evangelist St. Luke is the author of the third Gospel. He was born in Antioch. According to the tradition he is one of the seventy-two disciples of Jesus Christ. According to St. Paul he has been a physician. Listening about the Lord’s Preaching, Luke goes to Palestine and follows the Lord. He has preached the Word of God in Achaia, Libya, Egypt and Teba. He has written “The Acts of the Apostles” upon the request of Theophilos of Rome. According to the tradition he has been martyred in Teba.

Evangelist St. John is the author of the fourth Gospel, three letters and the Revelation. He deserved the title of the “beloved disciple” of Christ. He was the son of the fisherman Zebedee and the brother of James. He is considered to be one of the two disciples of St. John the Baptist who followed Jesus (See Jn 1:37). Afterwards the Lord called him to Galilee and gave him the authority of apostle. John became one of the closest Disciples of Christ. Together with James and Peter he witnessed the “transfiguration” that came over Jesus while He was praying on a high mountain named Tabor, went to the valley of Gethsemane. Together with St. Mary, Holy Godmother, he stood near the cross and at the moment of crucifixion Jesus asked him to take care of the Holy Mother of God. Together with Peter he was the first who went to the tomb of Christ and later met Him near the Sea of Genneseret (or Sea of Galilee or Lake Kinneret or Lake Tiberias). Later we see him during the persecutions of Christians in Jerusalem and his success in preaching in Samaria. After the descent of the Holy Spirit John went to Asia Minor and settled down in Ephesus where he took care of the churches founded by Paul and wrote down the Gospel there. Roman Emperor Titus Flavius Domitianus (Domitian) exiled him to Patmos where he was given (and recorded) a vision from Jesus. In Patmos or Ephesus he wrote also his letters addressed to the faithful flock.

During the period of reign of Roman Emperor Nero he returned to Ephesus where he passed away in 100 AD, in Ephesus, at the age of 95.

According to the tradition the Captain Lukianos (Longinus the Centurion) has witnessed the Crucifixion of Jesus Christ and the wonders occurring after the Lord’s death. He has been a Roman soldier from Cappadocia. During the Lord’s he believes in Christ’s doctrine and is converted to Christaianity. Witnessing the Glorious Resurrection of Our Lord Jesus Christ, he refuses to bear false testimony and tell that the Lord’s disciples have stolen His Body. He has been beheaded by Pilate.

Joseph, the Godfather, is the descendant of David. He is the earthly father of Jesus Christ and the husband of St. Mary. Evangelist St. Mathew characterizes him as “a man who always did what was right”. (See the Gospel according to Matthew 1:19). When Joseph finds out that Mary, to whom he was engaged, is going to have a baby, he makes plans to break the engagement privately. While he is thinking about this, an angel of the Lord appears to Joseph in a dream and tells him to take Mary to be his wife and that the baby is by the Holy Spirit. The angel also tells Joseph to name the baby Jesus because he will save his people from their sins. Understanding the importance of the mission entrusted to him by God, Joseph defends Mary and takes care of her. When Jesus is born and the time comes, Joseph performs the ceremony of purification, as the Law of Moses commanded, and takes the forty-day-old child to Jerusalem to present him to the Lord. And when a threat to the life of baby Jesus arises, Joseph takes the child and his mother and escapes to Egypt, and after a while he again returns with them to Nazareth. St Joseph is distinguished by his unshaken faith in God. He has always tried to fulfill the divine commandments.

St. Joseph of Arimathea was one of the secret disciples of Jesus Christ. He was a rich, honest, pious and fair man waiting for the Kingdom of God. Becoming aware of the Lord’s Death on the Cross, he dares and goes to Pilate and asks for the body of Christ for burying. It is supposed that his tomb is near the tomb of Jesus Christ in Jerusalem, in a small chapel, belonging to the Armenian Patriarchate of Jerusalem.

Lazarus, Martha and Mary have lived in the period of the earthly life of our Lord Jesus Christ in the village Bethany not far from Jerusalem. Christ had special feeling of love towards them and when visiting to Jerusalem has stopped at their house. Christ rose Lazarus to life thus making the sisters happy. Martha was the elder sister, active and hardworking, and Mary, the junior sister, was very pious woman. After the resurrection of Lazarus Mary pours the perfume on the Lord’s feet and wiped them with her hair. According to the tradition they go to Cyprus and live there till their death.

Priest St. Theoditon (Theodoret) was the head of the Church of Antioch. He has lived during the reign of the King Julianos the Betrayer. The King’s nephew - Count Julianos, who was the Governor of the Eastern Provinces of the Roman Empire, orders to exile all clergymen with the aim to more easily seize the treasures belonging to the churches. Priest St. Theoditon refuses to leave the church or handle in the church property and continues his daily divine services and preaching. The Count first imprisons him, then subjects him to torments and beheads him in 303 AD. Before being martyred St. Theoditon makes some prophecies, which come true. Count Julianos dies as the result of an unknown disease, and the King Julianos the Betrayer dies being wounded during the war against Persians.

Soldiers Zenon, Makar (Marcarius) and Eudoxios (Eudoxius) have been subjected to torments and martyred during the reign of the King Maximianos, in 311-312 AD, in the town Melitene of the Pokr Hayk (Armenia Minor). During the period of persecutions Eudoxios, who was a captain serving in the royal army, hides together with his wife – Vasilouhie and his companion soldiers - Zenon and Makar. Then he gives himself up to the soldiers and is beheaded together with Zenon. Makar follows them and is martyred, too.

Ramelas (Romulus) has been martyred during the reign of the King Trayanos. During the campaign to the East the King finds out that there are 11000 Christians serving in the Army. He exiles them to the town Melitene of the Pokr Hayk (Armenia Minor). The Captain Ramelas condemns the King for his atheism and announces his being Christian. Because of being Christian he is beheaded.

St. Aret and his companions (Sts. Kharityans) had Habesh nationality and lived in the town Nehran of Ethiopia. In the sixth century BC the Jews had become very powerful in Ethiopia.  The King of the town Eudemona, Du Novas attacks the town Nehran with the purpose of converting the population to Judaism. Occupying the city by means of fraud, he orders to burn the clergy, the monks and the nuns over the fire and to put the governor of the city – Aret and the rich and influential citizens into prison. During the interrogation Du Novas demands them to renounce Christ. However, the citizens and their 95-year-old governor refuse saying, “We won’t renounce Christ, as He is life for us, and death for the sake of Christ is gain,” and are subjected to torments.

After a few years the Christian king Yelesbovam wins Du Novas and proclaims Christianity as the state religion of Ethiopia.

During the period of reign of the king Julianus the Betrayer Artemeos served in the royal army since childhood and was elevated to the degree of legate. He continued to serve as the general commander of the army of Egypt also during the period of reign of the next king. Later, when Julianus the Betrayer judged the two priests – Yevgenius and Macarius, Artemeos dared to blame the king openly for cruelty for he was subjected to torments and is beheaded.

Christopher and the two Women – Kalinike and Akyouline lived in Lycia still in the period of reign of the king Dekos. During the period of reign of the king Julianus Christopher had been taken prisoner and had served in the Roman Army and had turned to the Christian faith. Seeing the torments of the other Christians he wished to reproach the heathens and to preach the truth, but was unable to do that as he didn’t know Greek. However, he prayed God, and God granted him the grace of speaking in Greek. Once seeing that the soldiers subjected a Christian to torments, reproached them and set the Christian free. The judge of the city, becoming aware of that fact, sent 200 soldiers to arrest him, but the soldiers, influenced by the preaching of Christopher and the miracle worked by him, were also converted to Christianity. Christopher was brought to the judge and reproached him refusing to obey the judge’s order to turn to the heathen faith - Kalinike and Akyouline en faith and was subjected to torments and was imprisoned. Afterwards two prostitutes were sent to Christopher to lead him into temptation, but influenced by the preaching of Christopher they are converted to Christianity. The king, getting angry, ordered to kill first Kalinike and Akyouline and then the soldiers, who announced their being Christian, and then he ordered to behead Christopher.

ეს მამები ან ვარდაპეტები  გამოირჩეოდნენ    სათნო ცხოვრებით.   ისინი ეკლესიამ   წმინდანად შერაცხა და ცნო საერთო ეკლესიის დიდ მამებად. მამები ცნობილნი არიან  ბიბლიის   ავტორიტეტული კომენტირებით,    მართლმადიდებლური ქრისტიანული რწმენის ტრადიციების დაცვით.  თორმეტ ვარდაპეტთა  მოღვაწეობის შესახებ  ყველაზე მნიშვნელოვანი აქცენტი გაკეთებულია მართლმადიდებლობის  შენარჩუნებასა და თაობებისთვის რწმენის გადაცემაზე. ეს დღესასწაული  ჩვენთვის კიდევ ერთი კარგი შესაძლებლობაა ჩვენი წინაპრებისაგან გადმოცემული მემკვიდრეობის შესაფასებლად,  ჩვენი ეკლესიისა და ქრისტეს ეკლესიის წმინდა მამების ნათელი რწმენისადმი ერთგულებით.  სომეხთა სამოციქულო ეკლესია თორმეტ წმინდა ვარდაპეტთა ხსენებას აღნიშნავს ჯვართამაღლების შემდეგ მეექვსე კვირის მომდევნო შაბათ დღეს.

ჯვრის აღმოჩენა  ქრისტეს ჯვრისადმი მიძღვნილ  ოთხ  დღესასწაულთაგან ერთია.  წმინდა ელენე დედოფალს მიეწერება 327 წელს იერუსალიმში ჯვრის აღმოჩენა.   იგი დიდხანს ამაოდ ცდილობდა, იერუსალიმის მკვიდრთაგან შეეტყო ჯვრის ადგილსამყოფელი. ბოლოს მხცოვანი იუდეველის, იუდას მეშვეობით იპოვა მაცხოვრის საფლავი, მის მახლობლად კი სამი ჯვარი და პილატეს დავალებით გაკეთებული დაფა  სამენოვანი წარწერით. იმის გასაგებად, თუ რომელი იყო ცხოველმყოფელი ჯვარი უფლისა, სამივე ჯვარი რიგრიგობით შეახეს მიცვალებულს. მესიის ჯვრის შეხებაზე მკვდარი გაცოცხლდა. ურიცხვი ქრისტიანი შეიკრიბა სიწმინდის თაყვანსაცემად. ისინი პატრიარქ მაკარის სთხოვდნენ, აღემართა ჯვარი, რომ ყველას შესძლებოდა მისი დანახვა. მაშინ მღვდელმთავარმა სხვა სასულიერო პირებთან ერთად დაიწყო ჯვრის აღმართვა, ხალხი კი "უფალო, შეგვიწყალენ"-ის ვედრებით, კრძალვით თაყვანს სცემდა მას.  წმინდა ჯვრის აღმოჩენას კიდევ ერთი სასწაული ახლდა თან: მისი გადასახვით მძიმე ავადმყოფი ქალი განიკურნა. მოხუცმა იუდამ და სხვა ებრაელებმა ირწმუნეს ქრისტე და მოინათლნენ. ნათლობის დროს იუდას კვირიკე დაარქვეს. შემდგომში იგი იერუსალიმის კირილე ეპისკოპოსი გახდა.  ელენე იერუსალიმში და მის შემოგარენში ეკლესიებსა და მონასტრებს აგებინებს, სადაც თვითონვე მსახურობს.   დედოფალმა ააშენა წმინდა აღდგომის ტაძარი, სადაც შემდეგ დააბრძანეს  უფლის ცხოველმყოფელი ჯვარი.
წმინდა ჯვრის აღმოჩენით  გაიხარეს  მორწმუნეებმა, ურწმუნოებმა კი ძალზედ მოიწყინეს.       ებრაელები, რომლებიც ნებაყოფლობით დაშორდნენ ჭეშმარიტ სინათლეს, თავდახრილები იყვნენ. მათ შესახებ წმინდა ესაია ამბობს:    "ვინ არის ბრმა, თუ არა ჩემი მსახურები, ვინ არის  ყრუ, თუ არა   ის ხალხი, ვინც მათ ფლობს“   (ესაია   42:19)   ებრაელები რომ ხედავენ   ჯვრის სასწაულმოქმედ ძალას, შურისგან დამწვარნი იტაცებენ ჯვარს და იერუსალიმის ტაძრის კარებთან ათავსებენ, სადაც ყოველთვის  იჯდა დამბლადაცემული მოწყალების სათხოვნელად. ერთხელ იგი დიდხანს ჯდომის შემდეგ ადგა, ცხოველმყოფელი ჯვრის ძალით   მოულოდნელად  გაიღვიძა სრულიად  განკურნებულმა და ადიდა უფალი.  მრავალი ასეთი სასწაული მოხდა.

ამრიგად, აღმოაჩინეს რა ცხოველმყოფელი ჯვარი, რომელიც უფალს ეკუთვნოდა,  დედოფალმა ჯვარი ჩააბარა წმინდა იაკობს, სამაგიეროდ მოსთხოვა ერთი წმინდა ნაწილი, კმაყოფილებით აიღო იგი და რომში გაემართა. წმინდა იაკობმა ცხოველმყოფელი ჯვარი ეკლესიაში შეინახა და ბზობის დღესასწაულიდან 14 სექტემბრამდე, ყოველ კვირა დღეს, დილით და საღამოთი, გამოჰქონდა. იმპერატორ კლავდიუსის გარდაცვალების შემდეგ ხელისუფლება გადადის ნერონის ხელში, იგი იწყებს ქრისტეს ეკლესიის დევნას. ებრაელებმა ისარგებლეს ამ გარემოებით, მოკლეს წმინდა იაკობი, ჯვარი დააბრძანეს გოლგოთაზე, ღრმა ორმოში და ეს ადგილი სანაგვედ აქციეს. ჯვარი აქ რჩება დაახლოებით 300 წელი, ღვთისმოსავ იმპერატორ კონსტანტინეს ზეობამდე, როდესაც ეკლესია იწყებს მშვიდ ცხოვრებას.

Priest Anastas (Anastasius) has been martyred during the reign of the Persian King Khosrov II. Anastas was of Persian nationality, born in the town Razhik, his baptismal name was Makoundat. When in 614 AD the Persians take Jerusalem and captivate the Lord’s Holy Cross, Anastas, being a soldier of the Persian Army, witnesses the miracles happening thanks to the Lord’s Cross and is converted to Christianity, Then he goes to Jerusalem, is baptized by the Patriarch Modest and is renamed Anastas. Afterwards Anastas enters the Monastery of St. Saba to serve. With the mission of preaching Anastas goes to Palestinian Caesaria, which then was under the Persian rule, Anastas meets heathen magicians and trying to convert them to Christianity, is imprisoned. The Persian King Khosrov promises to discharge Anastas if he formally renounces Christ in the presence of at least one man, but in response he listens the decisive words of the saint: “I will never renounce my Savior, be it before anybody, obviously or secretly, in words or in mind or even in sleep.” He is taken to Persia, subjected to torments and is beheaded with 70 other Christians in 628 AD. During the reign of the King Herakles (610-641 AD) his remains are transferred to Constantinople and Rome.

Varos (Varus) was a Roman soldier serving in Egypt during the reign of the King Maximinos. When seven hermits are imprisoned and one of them passes away at night, Varos takes the place of the dead man wishing to become a martyr, too For that act the judge, getting angry, subjects Varos to severe torments and kills him.

Theoditeh (Theodota) and her sons have been martyred during the reign of the King Dioklethianos in about 304 AD. Theoditeh was a pious widow living in Macedonia together with her three sons, who were educated and brought up in Christian spirit. A heathen nobleman falls in love with Theoditeh and makes a proposal, but Theoditeh rejects the proposal. For that act Theoditeh’s sons are subjected to torments in the presence of their mother, but they courageously endure the pain and do not renounce their faith. Finally all of them are thrown into the fire and burnt.

Sts. Hipirikians (Huperichians) were seven martyrs from the town Samosat(a) of Pokr Haik (Armenia Minor), during the reign of the King Maximinos, in the 3rd-4th centuries AD. During the festive celebrity held in honor of heathen idols they were praying in their house. Their five heathen friends visit them and ask the reason for not participating in the festivity. Listing to St. Hipirikians’ sermon concerning the fact that Christianity is a true religion, they become followers of Christ. All of them are taken to the court, but they remain loyal to their faith – Christianity and are martyred.

(Babylas) St. Severianos (Severianus) of Sebastia was a famous captain serving in the royal army of the town Samosat of Pokr Haik (Armenia Minor), during the reign of the King Likianos. When forty soldiers of the regiment called “Armenian Legion” are imprisoned, St. Severianos visits them and takes care of them. Even after their death he continues to defend and protect the Christians and to criticize the authorities for their persecutions against Christians. For such behavior Severianos is taken to the court, subjected to severe torments and is martyred.

The old man Babelas (Babylas) was a teacher from Nikomedia, living during the reign of the King Maximinos, He taught the Holy bible to the children. The heathens inform the King that he teaches the Holy Bible to the children and educates them in Christian spirit. In response to the King’s question: “Why do teach the children foreign faith and not our faith?" the old man answers: “Because the Christian faith is the true faith”. Upon the King’s order Babelas is imprisoned and subjected to torments. The King’s servants try to persuade the children to worship the idols, but in response the listen: “We will never worship the stone idols:” After that the teacher and his eighty-four disciples are beheaded.